هیئت افعالهیئت افعال، شکل خاص در افعال، حاصل از شکل چینش حروف و حرکات اعرابی می‌باشد. ۱ - معنای هیئت افعالهیئت افعال، به معنای ترکیب و شکل خاص افعال است که از کنار هم قرار گرفتن حروف (چه حروف اصلی و چه زاید ) و حرکات اعرابی به وجود می‌آید. ۲ - ساختار فعلفعل، از ماده و هیئت تشکیل شده است. ماده دارای معنای اسمی و هیئت دارای معنای حرفی می‌باشد. وضع ماده، شخصی، ولی وضع هیئت، نوعی است. ۳ - مدلول هیئت فعلهیئت فعل بر ارتباط بین حدث (مدلول ماده) و فاعل دلالت می‌نماید، چه این ارتباط صدوری باشد مثل:«ضَرَب زید» که «ضرب» از «زید» صادر شده است و چه حلولی، مثل:«عَلِم زید» که «علم» در «زید» حلول نموده است. بنابراین، هیئت بر ارتباط و نسبت دلالت می‌کند. برخی مانند « شهید صدر » این نسبت را نسبت ناقصه می‌دانند. برخی از متأخران اعتقاد دارند هیئت فعل بر نسبت و ارتباط دلالت می‌نماید، اما برای مفهوم ارتباط بین حدث و فاعل وضع نشده است بلکه از ارتباط خارجی میان حدث و فاعل حکایت می‌کند. [۲]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج ۲، ص ۵۵۱.
۴ - مقایسه ساختار حروف با فعلدر حروف ، این گونه نیست که ماده آن یک وضع، و هیئت آن وضع جدا گانه ای داشته باشد؛ به خلاف افعال که ماده، یک وضع مستقل، و هیئت وضع دیگری دارد، اما در عین حال، ماده و هیئت در افعال به منزله دو لفظ نمی‌باشد؛ از این رو معنای فعل به صورت یک شیء واحد به ذهن انسان می‌آید و به صورت یک معنای واحد تصور می‌شود، اگر چه در تحلیل ذهنی دو معنا می‌باشد. [۳]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج ۲، ص۵۵۴.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تهیه و تدوین از مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۹۱۲، برگرفته از مقاله «هیئت افعال». |